Mĩ thuật trong trường Tiểu học!: THỰC TIỄN BÀI HỌC QUY TRÌNH “VẼ BIỂU CẢM” CHỦ ĐỀ :CHÂN DUNG BIỂU CẢM

THỰC TIỄN BÀI HỌC QUY TRÌNH “VẼ BIỂU CẢM” CHỦ ĐỀ :CHÂN DUNG BIỂU CẢM

Lê Thủy

Có thể nói trong 7 quy trình dạy nghệ thuật dành cho chương trình tiểu học ,thì đây là một trong những quy trình khiến giáo viên bối rối nhất trong cách tiếp cận.Lý do đầu tiên có lẽ nó nằm ở chính cái tên của quy trình và điều đó đã dẫn đến cách hiểu sai lệch đi bản chất của nó.

Thế nào là “vẽ biểu cảm”? Biểu cảm là sự biểu hiện của các cảm xúc, nhưng bất cứ cách vẽ nào cũng đều là sự biểu hiện của cảm xúc ,vậy thì nó không thể là một cái tên cho một phương thức để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật.

Bản chất của “vẽ biểu cảm” chính là vẽ mù,một bài tập để luyện sự phối hợp của tay,mắt ,não.Kết quả của nó thường là một bản vẽ hài hước,thú vị ,thường thì nó không tạo ra một bản vẽ đẹp,cũng không nên kỳ vọng nó là một phương pháp tuyệt vời giúp học sinh cải thiện kỹ năng vẽ.Đơn giản đây là một trò chơi giúp học sinh có sự phản xạ tốt về đường,cách đặt các đường nét,cao hơn là sự quan sát các hình dạng và sự biến đổi của các đường với những hình thức khác nhau, cũng như giúp học sinh kích thích trí tưởng tượng khi hình dung ra vị trí của các đối tượng.Thực ra bài tập này cũng không phải hữu ích với tất cả mọi người,và đặc biệt nó không phải là một phương thức để tạo ra tác phẩm vì vậy cách tiếp cận với quy trình nên đơn giản như một bài luyện tập và tên chủ đề đơn giản chỉ là đối tượng để học sinh thực hành.Với những đối tượng nhỏ quy trình này nên dường lại ở vẽ chì như một trò chơi, ở đối tượng học sinh lớn hơn bạn có thể đưa vào những đơn vị kiến thức về màu sắc trong chuẩn kiến thức dành cho tiểu học như :màu lạnh,màu nóng,nóng lạnh kết hợp hay bổ túc……để học sinh hứng thú và thực hành về màu sắc.Đặc biệt không bao giờ dược đánh đồng nó cùng với những phương thức sáng tác khác như lập thể hay biểu hiện….Một trong những khó khăn khi đưa nó vào chương trình học của Việt Nam là chương trình học của chúng ta nó thiếu nền tảng cơ bản nghệ thuật chính thống ,trong đó có những bài học về các phong trào và nghệ sỹ dành cho tiểu học, vì vậy môi trường tiếp xúc với nghệ thuật của học sinh ít hơn.Việc chúng ta đưa vào hình ảnh những tác phẩm của picacso hay các họa sĩ khác rất dễ tạo ra một sự nhầm lẫn ,cách hiểu sai về bản chất của nó.Tóm lại nó đơn giản là một trò chơi một bài tập phối hợp. Tinh thần cốt lõi của quy trình này nhấn mạnh tới việc trước khi dạy các kỹ năng vẽ hãy dạy cho trẻ cách quan sát,cách nhìn và sự nhạy cảm với nó (Nhạy cảm trong đường nét) .Tính từ “biểu cảm “ở đây có thể hiểu là sự biểu cảm trong đường nét ở mức độ mà học sinh có thể đạt được chứ không phải là sự biểu cảm ở sắc diện,biểu hiện buồn ,vui ,hay giận dữ như trong các bài học về tranh chân dung.

Bài học này được tiến hành tại lớp 3c trường tiểu học Vinh Tân –Thành phố Vinh-Nghệ An.

Mục đích của chủ đề này là cho học sinh làm quen với một bài tập vẽ. Học sinh sẽ học được tầm quan trọng của đường vẽ cũng như rèn luyện sự phản xạ với đường nét,khả năng quan sát ,tập trung,phối hợp mắt ,tay và não. Học sinh sẽ hoàn thành nhiều bản vẽ mù và sau đó hoàn thiện với bản vẽ quan sát.

Mục tiêu:

-Học sinh sẽ học cách quan sát đối tượng. Qua đó nó sẽ đạt những mục tiêu sau:

1.Cải thiện chất lượng của nét vẽ

2.Phối hợp mắt tay và não

3.Tăng khả năng tập trung quan sát và sự phản xạ với đường nét

4.khám phá những biến thể khác nhau bằng cách vẽ không nhìn giấy

5.Giúp học sinh tự tin hơn và rèn sự kiên nhẫn

6.Luyện tập vẽ mù nhiều lần trước khi vẽ theo quan sát

-Tích cực trong việc tham gia thảo luận về phương pháp vẽ biểu cảm (Vẽ mù)

Các hoạt động:

Đầu tiên chúng tôi sẽ cùng nhau thảo luận qua về đối tượng của bài học,học sinh sẽ nhắc lại những hiểu biết của mình về tranh chân dung đã được học ở lớp 2,sau đó chúng tôi nói về cách mình hiểu về tranh chân dung tự họa,hoạt động này chỉ là một hoạt động nhắc lại những gì học sinh đã được học để kết nối với đối tượng của chủ đề mới. Sau đó chúng tôi cùng thảo luận nhóm bàn về sự khác nhau trong cách thể hiện của 2 bức tranh hình 4.1 SGK ,cuối cùng chúng tôi đi đến khái niệm về vẽ mù:

Vẽ biểu cảm (Vẽ mù) là một bài tập vẽ không nhìn vào giấy.Người vẽ buộc phải quan sát chặt chẽ hình dạng và cạnh của đối tượng vẽ bằng đôi mắt của mình.Mục đích của nó không phải là để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật giống thực, mà để tăng cường sự kết nối giữa mắt,tay, não.

Để minh họa cho khái niệm vừa đưa ra tôi tiến hành một thực hành với đối tượng thực và không quên việc giải thích cặn kẽ về nó,việc giải thích rõ ràng trong hoạt động này là rất quan trọng để học sinh thực sự hiểu bản chất của quy trình.

Trong quá trình quan sát giáo viên thực hành ,các con sẽ tự mình rút ra những nguyên tắc mà giáo viên đã thực hiện khi vẽ và cuối cùng chúng tôi sẽ chốt lại 3 nguyên tắc mà chúng tôi phải thực hiện khi vẽ mù:

-Không nhìn vào giấy

-Không nhấc bút

-Không nói chuyện

Tôi hiểu rõ lí do vì sao các bản vẽ của học sinh mình chưa hoàn hảo ,để khắc phục những điều đó tôi đưa ra một số kỹ thuật yêu cầu các con thực hiện trong quá trình thực hành như sau:

-Cố định cổ tay

-Di chuyển cánh tay linh hoạt

-Thả lỏng tay khi vẽ nhưng không nguệch ngoạc

-Di chuyển bút với tốc độ chậm và ổn định

Thực tế trong quá trình quan sát học sinh thực hành,giáo viên phải thường xuyên nhắc nhở những kỹ thuật cơ bản này.

Chúng tôi tiến hành luyện tập bằng cách nhìn vào ảnh chân dung của chính mình và thực hành trong 3 đến 5 bài tùy vào năng lực của học sinh.Bài thứ nhất các con sẽ vẽ trong vòng 4 phút và những bài sau giáo viên sẽ tăng lượng thời gian dần lên từ khoảng 1 đến 3 phút.

Thực ra bạn không cần cho học sinh sử dụng ảnh mà có thể cho các con ngồi đối diện nhau hoặc dùng gương ,việc dùng ảnh ở đây mục đích chính là để tiết kiệm thời gian trong khoảng thời gian hạn hẹp và bạn không thể chuẩn bị một số lượng gương lớn và thực ra nhìn vào một hình ảnh cố định cũng dễ dàng quan sát hơn một hình ảnh động,với phương pháp vẽ mù bạn có thể dùng ảnh,gương hay nhìn trực tiếp đều được.Và việc bạn giới hạn thời gian vẽ trong bài đầu tiên sau đó tăng dần lượng thời gian lên sẽ giúp học sinh rèn luyện cách nhìn bao quát tổng thể đến chi tiết cũng như điều đó sẽ giúp học sinh phản xạ nhanh với đường nét và phối hợp tay mắt,việc kéo dãn thời gian ra về sau sẽ giúp các con dò tìm kỹ càng hơn với nhiều đường nét và chi tiết mà vẫn đảm bảo cái tổng thể,sự chuyển động của tay sẽ chậm và ổn định hơn.

Sau khoảng 3 đến 5 bài thì nên cho học sinh dừng lại và cùng thảo luận về những trải nghiệm của vừa thực hành để rút ra kinh nghiệm đồng thời cũng là để làm rõ bản chất của vẽ mù.

Một số câu hỏi gợi ý mà bạn có thể sử dụng trong hoạt động thảo luận đánh giá như sau:

-Con nhìn thấy cái gì?

-Con có thể nhìn thấy một số bộ phận giác quan mà các bạn đang cố gắng vẽ không?

-Con có thấy phương pháp này hữu ích không?

-Con đang cảm thấy thế nào sau 3 bản vẽ đầu tiên?

-Con có muốn làm lại không?

Với học sinh lớn hơn bạn có thể hỏi thêm :

-Con có nhận thấy được những cảm xúc trong bài vẽ không?

Cuối cùng hãy yêu cầu học sinh về nhà luyện tập thêm với những đối tượng khác nhau và làm vào phiếu bài tập mà giáo viên đã chuẩn bị.

Ngày 2:

Chúng tôi tiếp tục luyện tập với vẽ mù nhưng hoạt động này tôi không giới hạn thời gian mà tùy vào khả năng của học sinh và đối diện nhau để quan sát trực tiếp.Đến hoạt động 2 tôi gần như rất ít khi phải nhắc đến các nguyên tắc và kỹ thuật khi thực hiện trong quá trình quan sát học sinh vẽ mà dành nhiều thời gian hơn để xem phản xạ và kết quả của học sinh,nếu như ở hoạt động một các con vẫn còn gượng ngùng thì sang hoạt động 2 nó diễn ra tự nhiên hơn hết quả trông thấy rõ ràng hơn.Tôi dành khoảng 15 phút yêu cầu các bạn chuyển sang vẽ theo quan sát để theo dõi sự biến chuyển phản ứng trong việc đặt đường nét và chất lượng của nó.Các con có ý thức rõ hơn trong việc thể hiện những đặc điểm cơ bản của đối tượng vẽ .Tất nhiên không phải học sinh nào cũng đạt được mục tiêu mà giáo viên đặt ra mà quan trọng là các con đã được trải nghiệm với một trò chơi ,một phương pháp mới.

Cuối cùng chúng tôi cùng xem lại các bản vẽ của mình và hỏi trẻ con cảm thấy như thế nào sau khi quay lại với vẽ theo quan sát?

Bài học kết thúc như một hoạt động luyện tập thuần túy mà không sử dụng màu sắc để hoàn thiện.