Từ thuở ấu thơ, chúng ta đều từng nghe câu chuyện về A-đam và Ê-va
– hai con người đầu tiên được Đức Chúa Trời tạo dựng, sống trong vườn Địa Đàng.
Có người xem đó chỉ là huyền thoại cổ xưa, nhưng đâu đó trong lòng mỗi người
vẫn vang lên những câu hỏi không nguôi:
“Tôi từ đâu đến?”, “Vì sao cuộc sống đầy đau khổ?”, “Có thể nào trở
về sự sống đời đời đã mất?”
Chính
vì những câu hỏi ấy, con người đã tìm kiếm lời giải qua triết học, tôn giáo và
nghệ thuật. Trong dòng chảy ấy,, , bức tranh “A-đam và Ê-va bị đuổi khỏi vườn
Địa Đàng” (1425) của họa sĩ Masaccio không chỉ là một kiệt tác thời Phục Hưng –
mà là tấm gương phản chiếu nỗi đau và khao khát trở về với Đấng Tạo Hóa, vẫn
còn vang vọng đến hôm nay.
Tác phẩm thể hiện hai nhân vật trong trạng thái trần
trụi – không nhằm gây sốc hay phô bày hình thể, mà để lột tả chân thực nỗi xấu
hổ và mất mát khi con người đánh mất vinh quang thiêng liêng.
NGUỒN GỐC LOÀI NGƯỜI-
NỖI ĐAU VÀ HY VỌNG TRONG ÁNH MẮT CỦA A-ĐAM VÀ Ê-VA
Qua tác phẩm “A-đam và Ê-va bị đuổi khỏi vườn Địa
Đàng” của Masaccio
Thời Trung Cổ, con người thường bị xem là thấp kém, đầy tội lỗi,
và cuộc sống trần thế chỉ là giai đoạn chờ đợi cho một thế giới sau cái chết.
Tuy nhiên, khi bước sang thế kỷ XIV–XV, một làn sóng tư tưởng mới trỗi dậy từ
châu Âu – phong trào Phục Hưng, hay còn gọi là "tái sinh", đã làm
thay đổi toàn diện cái nhìn về con người và thế giới. Đó là sự tái khám phá
những giá trị của nhân loại: vẻ đẹp hình thể, lý trí, nghệ thuật và tinh thần
sáng tạo, vốn từng được đề cao trong thời đại Hy Lạp – La Mã cổ đại.
Tư tưởng nhân bản (humanism) thấm đẫm triết học Hy–La đã ảnh hưởng
sâu sắc đến nghệ thuật và văn hóa Phục Hưng. Người Hy Lạp và La Mã không tin
vào một Đấng Tạo Hóa tuyệt đối như trong Kinh Thánh. Thay vào đó, họ tôn thờ
nhiều thần linh có hình dạng giống người, và xem con người là trung tâm vũ trụ
– thước đo của mọi giá trị. Vì vậy, nghệ thuật cổ đại không chỉ mô tả con người
mà còn lý tưởng hóa họ, khiến hình thể con người trở nên gần với thần thánh –
như một biểu tượng cao quý của sự hoàn mỹ.
Tuy nhiên, từ góc nhìn Kinh Thánh, sự tái sinh không đến từ nỗ lực
tự thân của con người, mà từ Đấng Tạo Hóa – Đấng đã dựng nên loài người theo
hình ảnh Ngài. "Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng
nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người
nữ" (Sáng Thế Ký 1:27). Con người được tạo ra từ bụi đất, nhưng được hà
sanh khí của Đức Chúa Trời để trở thành một linh hồn sống – không phải chỉ có
xác thịt, mà có tâm linh.(Sáng thế ký 2:7)
Từ đây, chúng ta nhận ra một sự đối lập sâu sắc: nếu trong văn hóa
Hy–La, con người là thần thánh hóa, thì trong Kinh Thánh, con người được ban
cho giá trị thiêng liêng từ chính Đức Chúa Trời – nhưng cũng là những tạo vật
có thể phản nghịch và đánh mất vinh quang ban đầu. Khi tinh thần nhân văn Hy–La
lan tỏa vào nghệ thuật Cơ Đốc giáo thời Phục Hưng, đã có không ít tác phẩm Kinh
Thánh bị lý tưởng hóa, mang màu sắc thần thoại. Thế nhưng, vẫn có những nghệ sĩ
đứng giữa hai dòng chảy ấy, tạo nên tác phẩm mang chiều sâu thuộc linh, phản
ánh nỗi đau con người và khát khao trở lại với Đấng Sáng Tạo.
Masaccio (1401–1428), một trong những họa sĩ tiên phong của thời
kỳ Phục Hưng, là một trong số đó. Trong bức họa “A-đam và Ê-va bị đuổi khỏi
vườn Địa Đàng”, ông đã vẽ nên bi kịch khởi đầu của nhân loại – không bằng sự
tráng lệ của Eden, không bằng hình ảnh biểu tượng như thời Trung Cổ, mà bằng
cảm xúc chân thực, hình thể đầy đau đớn, và ánh sáng như lột trần nỗi xấu hổ.
Không có con rắn, không có cây thiện ác, không có cảnh sắc thiên đàng – chỉ có
hai con người trần trụi đang bước ra khỏi nơi họ từng sống trong vinh hiển của
Đức Chúa Trời.
A-đam che mặt, như không chịu nổi ánh sáng của lương tâm; Ê-va giơ
tay che thân, đôi chân run rẩy như đang lạc bước giữa tuyệt vọng. Trên họ là
thiên sứ giương thanh gươm lưỡi chói lòa – tượng trưng cho quyền phép của Đức
Chúa Trời canh giữ con đường dẫn đến cây sự sống. Đó là hình ảnh của sự đoạn
tuyệt – loài người đã bị đuổi khỏi vườn Ê-đen, đánh mất địa vị thánh khiết ban
đầu.
Kinh Thánh chép: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời bèn lấy bụi đất nắn nên
hình người, hà sanh khí vào lỗ mũi; thì người trở nên một loài sanh linh” (Sáng
Thế Ký 2:7). Con người vốn được dựng nên trong vinh hiển – nhưng sự không vâng
lời đã đưa đến sa ngã. Con rắn – biểu tượng của Sa-tan – đã gieo vào lòng Ê-va
một cám dỗ: “Các ngươi sẽ như Đức Chúa Trời” (Sáng Thế Ký 3:5). Đó là trái
thiện ác mà A-đam và Ê-va đã ăn – trái của tham lam, kiêu ngạo, dục vọng và sự
phản loạn. Họ đã lựa chọn điều tưởng là sự khôn ngoan, nhưng lại dẫn đến sự
chết.
Sứ đồ Phao-lô xác chứng: “Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất
sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:23). Khoảnh khắc bị đuổi khỏi vườn
Eden không chỉ là một câu chuyện xa xưa – mà là hiện thực của mỗi linh hồn. Mỗi
người chúng ta đều từng quay lưng với Đức Chúa Trời, từng mang sự xấu hổ, và
từng cần một con đường trở lại.
Masaccio không chỉ dùng kỹ thuật vẽ hiện đại như phối cảnh tuyến
tính để tạo chiều sâu không gian – mà còn vận dụng ánh sáng, hình thể và biểu
cảm gương mặt để khiến người xem cảm nhận được nỗi đau thực sự, chứ không phải
biểu tượng xa lạ. Dưới ánh sáng đổ từ một hướng duy nhất, thân thể A-đam và
Ê-va hiện lên chân thực – không hoàn hảo như thần linh Hy–La, mà như những con
người thật với nỗi đau, sự hối hận, và sự trần trụi trước lẽ thật.
Vì thế, bức tranh không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật Phục Hưng –
mà là một lời nhắc nhở thuộc linh. Nó nói lên nỗi đau của thân phận con người –
và cũng thì thầm về hy vọng. Dù chúng ta đang rời xa vườn Eden mỗi ngày vì tội
lỗi, vì lựa chọn sai lầm, vì tham vọng ích kỷ, nhưng vẫn còn một con đường trở
lại. “Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời;
nhưng nhờ ân điển Ngài, chúng ta được xưng công bình cách nhưng không, bởi sự
cứu chuộc trong Đức Chúa Jêsus Christ” (Rô-ma 3:23–24).
Bức tranh là gương mặt của nhân loại – đau đớn, tội lỗi, và trần
trụi. Nhưng Lời Kinh Thánh là con đường – sáng ngời ân điển, dẫn ta trở về
Thiên Đàng đã mất. Dù mang trong mình vết thương của A-đam và Ê-va, nhưng nhờ
Đấng Christ, chúng ta có thể mang lấy hình ảnh vinh hiển ban đầu của Đức Chúa
Trời – được tha thứ, phục hồi và sống trong sự sống đời đời.
Thông qua tác phẩm “A-đam và Ê-va bị đuổi khỏi vườn Địa Đàng” Masaccio ghi lại khoảnh khắc con người rời
khỏi nơi thánh khiết, nhưng đức tin Cơ Đốc dạy rằng đó chưa phải là kết thúc –
mà là khởi đầu cho hành trình được cứu chuộc. Và mỗi chúng ta, hôm nay, vẫn
đang đứng trước cánh cổng của sự lựa chọn: ở lại trong bóng tối của quá khứ,
hay bước vào ánh sáng của hy vọng – nơi ân điển không bao giờ chấm dứt.
